Kur isha në Kajro gjatë kryengritjes egjiptiane, kërkova të ndryshoja hotel një ditë, për të qenë më afër vendit të aksionit, dhe telefonova. Marriott që të kuptoja nëse ishte hapur. Një zë i një gruaje të re egjiptiane që foli me mua në sportelin e rezervimeve, më ofroi një dhomë dhe më pyeti: "Keni ndonjë çmim të korporatës?" I thashë: "Nuk e di. Unë punoj për "˜New York Times'". Pati një pauzë në telefon për pak momente dhe më pas më tha: "Mund të të pyes për diçka?" Sigurisht. "Do jesh mirë? Jam e shqetësuar".
E përmenda këtë bisedë sepse m'u duk si një person modern, ai lloj gruaje e re që mund të kishte qenë edhe në sheshin Tahrir. Ne vetëm tani kemi filluar të mendojmë dhe të kuptojmë se çfarë mund ta ketë brejtur atë në Egjipt apo vende të tjera.
Le t'ia nisim me strukturën e vendeve arabe. Mendoni për valën e demokracisë së vitit 1989 në Evropë. Në Evropë, virtualisht, çdo shtet ishte si Gjermania, një komb homogjen, përveç Jugosllavisë. Bota arabe ekzaktësisht është e kundërta e kësaj panorame. Aty, virtualisht, çdo shtet është pothuajse si Jugosllavia, - përveç Egjiptit, Tunizisë dhe Marokut.
Është për të thënë, në Evropë, aty ku grushti i hekurt i komunizmit ra nga pushteti, kombet homogjene, të mëdha, të gjera, me tradita të shoqërisë civile, ishin të afta të lëviznin relativisht shpejt dhe në mënyrë të qëndrueshme drejt vetëqeverisjes përveç Jugosllavisë, një vend multietnik, multireligjioz që u shpërbë në disa pjesë.
Në botën arabe, pothuajse të gjitha këto vende janë si Jugosllavia, një përmbledhje etniciteti, feje dhe grupesh tribale që janë vendosur së bashku nga fuqitë koloniale përveç Egjiptit, Tunizisë dhe Marokut, të cilat kanë maxhoritete të mëdha homogjene. Kështu, kur bën konturet e këtyre vendeve, potencialisht nuk ndërseni shoqërinë civile, por luftën civile.
Kjo është arsyeja se pse, tani për tani, revolucionet paqësore relativisht demokratike të vendeve arabe ndoshta janë mbyllur. Ato kanë ndodhur në dy vende ku mund të ndodhnin sepse e gjithë shoqëria në Tunizi dhe Egjipt mund të mblidhet bashkë si një familje duke përzënë babain "djall" diktatorët. Që këtu e tutje, ne duhet të shpresojmë për "evolucion arab" ose do të gjendemi mes luftërave civile arabe. Shtetet që mund të jenë më premtuese për evolucionet janë Maroku dhe Jordania, ku janë respektuar mbretërit të cilët, nëse ata i zgjedhin, mund të drejtojnë tranzicionin gradual drejt një monarkie konstitucionale. Siria, Libia, jemeni dhe Bahraini, vende që janë të ndara nga tributë, etnicitetet dhe religjionet, do të kishin qenë ideale për një evolucion gradual drejt demokracisë, por ndoshta tani është shumë vonë. Instinkti i fillimit i liderëve të tyre ishte që të shtypnin demonstratat, dhe shpërtheu edhe dhuna me gjak. Në këto vende, tani ka kaq shumë ankesa të ndyra ndërmjet komuniteteve religjioze dhe tribuve (disa prej të cilave përfituan në mënyrë pasurore nga diktatorët e tyre, ndërsa të tjerët janë shtypur prej tyre) saqë edhe pse grushti i hekurt i autoritarizmit diku mund të jetë zbythur, konflikti civil lehtësisht mund të pengojë shpresat demokratike.
A mundet diçka ta parandalojë këtë situatë? Po, lidershipi i jashtëzakonshëm që insiston në harrimin e të kaluarës, dhe jo në djegien nga kjo e kaluar. Bota arabe dëshpërimisht kërkon versionet e veta të Nelson Mandelës
së Afrikës së Jugut dhe të F.W. de Klerk gjigantët nga komunitetet opozitare që u ngritën mbi tributë apo urrejtjet sunni-shiite, për të krijuar një marrëveshje të re sociale. Publiku arab na habiti në një mënyrë heroike. Tani, ne duam disa liderë arabë që të na habisin me trimërinë dhe vizionin e tyre. Kjo ka munguar për një kohë të gjatë.
Një tjetër opsion është ardhja e një pushteti të huaj, sikurse SHBA bëri me Irakun, dhe sikurse Bashkimi Evropian bëri në Evropën Juglindore, për të sjellë apo përgatitur një tranzicion demokratik ndërmjet komuniteteve dyshuese në këto shtete të copëzuara. Por nuk shoh askënd të punojë për këtë.
Në mungesë të këtyre alternativave, morët atë që kërkuat. Autokratë në Siri, Jemen, Libi dhe Bahrain, duke qëlluar rebelët e tyre me logjikën tribale "qeveris ose vdis". Që do të thotë: duhet që sekti apo tribuja ime të jetë në pushtet, ose përndryshe unë jam i vdekur. Përbërësi i parë i një demokracie pluralizmi real ku njerëzit ndjejnë se kanë një fat të përbashkët, përfaqësohet nga qytetarët dhe unë nuk besoj se minoranca e tyre duhet të jetë në pushtet për të qenë e sigurt apo të lulëzojë është në shpërndarje të ulët në të gjithë këto shoqëri. Ajo mund të dalë në shesh, siç na tregoi Iraku. Por kjo do të kërkojë kohë.
Ndërkohë, Arabia Saudite, e cila është 90 për qind sunni dhe vetëm 10 për qind shiite, e ka bërë të qartë se do t'i kundërvihet çdo zhvillimi drejt një monarkie konstitucionale në fqinjët e vet Bahrain, ku qeveris një minoritet sunni ndaj një maxhoriteti shiit. Arabia Saudite nuk ka traditë në pluralizëm. Kur ne themi "reforma demokratike" për Arabinë Saudite apo Bahrainin, ndoshta flasim latinisht. Ajo që dëgjojnë pushtetarët e tyre është "Shiitën duhet t'u marrin pushtetin sunnive". Dhe kjo nuk ka për të ndodhur në mënyrë paqësore.
Zhvillimi është shumë i vështirë edhe në Egjipt. Ushtria që ndjek procesin atje, sapo ka arrestuar një liberal të spikatur të blogjeve, Maikel Nabil për "fyerje të ushtrisë". Nuk bëj gabim ku qëndron zemra ime. Unë ende besoj se kjo lëvizje demokratike arabe ishte e pashmangshme, e nevojshme dhe e ndërtuar me një kërkesë humane të veçantë e të thellë për liri, dinjitet dhe drejtësi. Por pa një lidership të jashtëzakonshëm, tranzicioni arab do të jetë më i vështirë sesa në Evropën Lindore. Të lutemi për gjermanët. Të shpresojmë për afrikanët e Jugut. Dhe të përgatitemi për jugosllavët.
(http://www.balkanweb.com)
--
April 12, 2011
Pray. Hope. Prepare.
By
THOMAS L. FRIEDMAN
When I was in Cairo during the Egyptian uprising, I wanted to change hotels one day to be closer to the action and called the Marriott to see if it had any openings. The young-sounding Egyptian woman who spoke with me from the reservations department offered me a room and then asked: "Do you have a corporate rate?" I said, "I don't know. I work for The New York Times." There was a silence on the phone for a few moments, and then she said: " Can I ask you something?" Sure. "Are we going to be O.K.? I'm worried."
I made a mental note of that conversation because she sounded like a modern person, the kind of young woman who would have been in Tahrir Square. We're just now beginning to see what may have been gnawing at her "” in Egypt and elsewhere.
Let's start with the structure of the Arab state. Think about the 1989 democracy wave in Europe. In Europe, virtually every state was like Germany, a homogenous nation, except Yugoslavia. The Arab world is exactly the opposite. There, virtually every state is like Yugoslavia "” except Egypt, Tunisia and Morocco.
That is to say, in Europe, when the iron fist of communism was removed, the big, largely homogenous states, with traditions of civil society, were able to move relatively quickly and stably to more self-government "” except Yugoslavia, a multiethnic, multireligious country that exploded into pieces.
In the Arab world, almost all these countries are Yugoslavia-like assemblages of ethnic, religious and tribal groups put together by colonial powers "” except Egypt, Tunisia and Morocco, which have big homogeneous majorities. So when you take the lid off these countries, you potentially unleash not civil society but civil war.
That is why, for now, the relatively peaceful Arab democracy revolutions are probably over. They have happened in the two countries where they were most able to happen because the whole society in Tunisia and Egypt could pull together as a family and oust the evil "dad" "” the dictator. From here forward, we have to hope for "Arab evolutions" or we're going to get Arab civil wars.
The states most promising for evolution are Morocco and Jordan, where you have respected kings who, if they choose, could lead gradual transitions to a constitutional monarchy.
Syria, Libya, Yemen and Bahrain, countries fractured by tribal, ethnic and religious divisions, would have been ideal for gradual evolution to democracy, but it is probably too late now. The initial instinct of their leaders was to crush demonstrators, and blood has flowed. In these countries, there are now so many pent-up grievances between religious communities and tribes "” some of which richly benefited from their dictatorships while others were brutalized by them "” that even if the iron fist of authoritarianism is somehow lifted, civil strife could easily trample democratic hopes.
Could anything prevent this? Yes, extraordinary leadership that insists on burying the past, not being buried by it. The Arab world desperately needs its versions of South Africa's Nelson Mandela and F.W. de Klerk "” giants from opposing communities who rise above tribal or Sunni-Shiite hatreds to forge a new social compact. The Arab publics have surprised us in a heroic way. Now we need some Arab leaders to surprise us with bravery and vision. That has been so lacking for so long.
Another option is that an outside power comes in, as America did in Iraq, and as the European Union did in Eastern Europe, to referee or coach a democratic transition between the distrustful communities in these fractured states. But I don't see anyone signing up for that job.
Absent those alternatives, you get what you got. Autocrats in Syria, Yemen, Libya and Bahrain shooting their rebels on the tribal logic of "rule or die." Meaning: either my sect or tribe is in power or I'm dead. The primary ingredient of a democracy "” real pluralism where people feel a common destiny, act as citizens and don't believe their minority has to be in power to be safe or to thrive "” is in low supply in all these societies. It can emerge, as Iraq shows. But it takes time.
Meanwhile, Saudi Arabia, which is 90 percent Sunni and 10 percent Shiite, has made clear that it will oppose any evolution to constitutional monarchy in neighboring Bahrain, where a Sunni minority rules over a Shiite majority. Saudi Arabia has no tradition of pluralism. When we say "democratic reform" to Saudi Arabia or Bahrain, we might as well be speaking Latin. What their rulers hear is "Shiites taking over from Sunnis." Not gonna happen peacefully.
Even evolution is difficult in Egypt. The army overseeing the process there just arrested a prominent liberal blogger, Maikel Nabil, for "insulting the military."
Make no mistake where my heart lies. I still believe this Arab democracy movement was inevitable, necessary and built on a deep and authentic human quest for freedom, dignity and justice. But without extraordinary leadership, the Arab transitions are going to be much harder than in Eastern Europe. Pray for Germanys. Hope for South Africas. Prepare for Yugoslavias.
(http://www.nytimes.com)
Comments (0)
Dërgoja shokut
Printo
