VOAL - Online Zëri i Shqiptarëve - KA DOKUMENTUAR RACIZMIN ANTISHQIPTAR NË MAL TË ZI DHE SHTYPJEN E SHQIPTARËVEFjala në promovimin e librit të Xheladin Zenelit "Diaspora dhe Vendlindja"Nga SHIRLEY CLOYES DIOGUARDI

Është një kënaqësi që jam këtu sonte, dhe dua të falënderoj Xheladin Zenelin që shpenzoi një kohë të konsiderueshme për të shkruar librin e tij, "Diaspora dhe Vendlindja" dhe, si rezultat, të na shtyjë të gjithë neve të rishikojmë gjendjen e shqiptarëve në Mal të Zi dhe rolin e diasporës në reagimin ndaj gjendjes aty.

Është e rëndësishme që Xheladini ka dokumentuar racizmin anti-shqiptar në Mal të Zi dhe shtypjen e shqiptarëve, të cilët tani janë më pak se 5 për qind e popullsisë së pari nga qeveria komuniste dhe më vonë nga qeveria e sapoformuar që maskohej si një demokraci, gjë që e bëri Xheladinin të marrë hapin moral e të japë dorëheqje nga parlamenti në vitin 1991.

Siç e dini shumë prej jush, në fund të vitit 2001, unë vendosa që Liga Qytetare Shqiptaro-Amerikane duhej te hynte në Mal të Zi. Ishte e pamundur të bënim udhëtimin më parë, sepse Joe DioGuardi ishte futur në listën e zezë nga Slobodan Millosheviç në qershor të vitit 1990 për të mos u lejuar që të hynte në Jugosllavi, pas udhëtimit të tij në Prishtinë me Kongresistin Tom Lantos. Kjo ndryshoi në qershor të vitit 2001, kur Millosheviqi u akuzua dhe u ekstradua në Hagë, një ekstradim që i dedikova më shumë se dy vjet për ta bërë realitet. Edhe pse Mali i Zi ishte i lidhur ende në Serbi, sepse bashkësia ndërkombëtare, e udhëhequr nga përfaqësuesi i BE-së për politikë të jashtme, Havier Solana, kërkonte që Mali i Zi dhe Serbia të qëndronin së bashku unë e dija se, bazuar në atë që ne ishim duke dëgjuar nga anëtarët e bordit të Ligës Qytetare të lindur në Mal të Zi për kushtet e tmerrshme për shqiptarët, ne duhej të shkonim atje para se të ishte tepër vonë. Joe dhe unë hymë në diskutime serioze me anëtarët e bordit nga Mali i Zi, duke përfshirë Gjergj Dedvukaj, Marash Nuculajn, Fero Gjonbalaj, Adem Dukaj, and Arslan Cekaj, në lidhje me krijimin e një delegacion me të ndjerin Kongresistin Tom Lantos.

Fillimisht ne pyetëm çdo grup shqiptar në Shtetet e Bashkuara që kishin lidhje në Mal të Zi që të mblidheshin për të marrë pjesë në krijimin dhe financimin e delegacionit. Kjo doli të jetë një gabim i tmerrshëm. Si Primo Levi, analisti i madh i Holokaustit i cili mbijetoi Auschwitzin ka vërejtur në veprën e tij "Të mbyturit dhe të shpëtuarit," se sa më e ashpër shtypja në çdo vend dhe situatë historike, aq më e përhapur gatishmëria për të bashkëpunuar dhe shpesh nga "dëshira dritëshkurtër për çfarëdo fuqie." Dhe kështu është brenda diasporës shqiptare nga Mali i Zi. Brenda disa orëve pas takimit tonë të parë, shumica e njerëzve që ne i njihnim personalisht, morën telefonata nga një organizatë në veçanti duke u përpjekur që ti frikësojë ata për të ndërprerë përfshirjen e tyre me Ligën Qytetare. Pastaj thashetheme të rreme u përhapën se kinse Liga Qytetare donte të mblidhte $50.000 për Kongresistin Lantos, kur ne përpiqeshim të ngritmin fonde për të mbuluar shpenzimet e udhëtimit që do të përfshinte dymbëdhjetë njerëz.

Do të mirrte një vit të tërë për ta zhbërë dëmin e kësaj fushate propagandistike. Përveç anëtarëve të bordit tonë, Xheladin Zeneli (në atë kohë, kryetar i organizatës Ana e Malit) qëndroi me ne, dhe ai u bë pjesë e udhëtimit që ne më në fund e ndërmorëm në verën e vitit 2003. Ne planifikuam një mision faktmbledhës që do të dërgonte Kongresistin Tom Lantos, i pari anëtar i Kongresit të SHBA-ve për vizitë tokave shqiptare në Mali të Zi (me gruan e tij, Annette) në Ulqin, Ana e Malit, Kraja, Tuzi, dhe Plavë-Guci. Ne identifikuam ekspertë në secilin lokacion për të bërë prezantime para Kongresistit Lantos mbi problemet me të cilat ballafaqohen shqiptarët në Mal të Zi, duke përfshirë konfiskimin e tokës, mungesën e arsimit në gjuhën shqipe, mungesën e kujdesit adekuat shëndetësor, diskriminimin në punësim, një histori të asimilimit të dhunshëm dhe të dëbimit, dhe abuzimet në sistemin e drejtësisë penale. Në proces, ne ekspozuam një sistem i krijuar për të nënshtruar ose për të shpërnglur shqiptarët jashtë vendit, duke filluar me ndryshimin e emrave shqiptarë me ato sllave që në lindje.

Ishte e qartë për bordin e Ligës Qytetare, atëherë (dhe ende sot) se nje fushatë e plotë lobimi dhe e marrëdhënieve me publikun ishte e nevojshme për të ndalur Perëndimin nga nxitja dhe përkrahja e iluzionit se Mali i Zi është një demokraci. Unë bëra përpjekjen e parë në këtë çështje duke shkruar dhe më pas duke botuar një raport te Komiteti i Kongresit për Marrëdhënie Ndërkombëtare, me ndihmë për hulumtime nga Xheladini dhe Marash Nuculaj, me titull "Duke ndërkombëtarizuar gjendjen e shqiptarëve në Mal të Zi," dhe pas udhëtimit tonë, unë e pasova atë me artikullin "Mali i Zi: një shtet i aparteidit në zemër të Evropës." Ky artikull bëri që Janusz Bugajski i Qendrës për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare si dhe Allen Kassof i Projektit për Konflikte Etnike në Universitetin Princeton (më vonë do të mësonim që të dy kishin marrë pagesa nga Mali i Zi për shërbime konsulente) dhe anëtarët e Ambasadës së Malit të Zi në Uashington të bëjnë presion mbi Kongresistin Lantos dhe stafin e tij që të ndalin punën e tyre me Ligën Qytetare, duke thënë se ai "po keqpërdorohej nga një lob shumë i zëshëm ultra-nacionalist."

Për fat të mirë Tom Lantosh nuk u bind, sidomos pasi që ai kishte punuar për shumë vite me Joe nga koha kur Joe hyri në Kongresin Amerikan vitin 1985, dhe më vonë me mua, duke filluar në vitin 1995. Ai iu përgjigj presionit duke mbajtur seancën e parë në Kongres me Dana Rohrabacher mbi "Të ardhmen e shqiptarëve në Mal të Zi" në tetor të vitit 2003. Në këtë seancë, neve na u lejua që të kishim Anton Lajcaj dhe Nail Draga nga Mali i Zi për të dëshmuar. Ata kishin marrë pjesë në delegacionin tonë, dhe u përkthyen nga Faton Bislimi, i cili kishte shërbyer si përkthyesi ynë në Mal të Zi. Xheladini dhe unë ishim dëshmitarët e tjerë.

Liga Qytetare vazhdoi të këmbëngulë në përpjekjet e saja, me gjithë kundërshtimin në rritje nga Mali i Zi dhe bashkëpunëtorëve të tij shqiptarë dhe përpjekjeve të Perëndimit për të mbajtur Malin e Zi së bashku me Serbinë nga një frikë e gabuar se shpërbërja në vazhdimësi e ish-Jugosllavisë do të hapte derën për pavarësinë e Kosovës . Në vitin 2005, Liga Qytetare solli Dana Rohrabacher në Ulqin për të diskutuar mbi konfiskimin e pasurisë më të vlefshme shqiptare nga qeveria malazeze, dhe në Tuz për një takim strategjie se si të kundërshtohej projektligji i kryeqytetit, që kishte për qëllim të vendoste shumicën shqiptare të territorit të Tuzit brenda dhe nën kontrollin e plotë të Podgoricës. Mali i Zi do të bëhej i pavarur vitin tjetër për shkak të një përqindje të lartë të votave të shqiptarëve, por në vend që t'i shpërblente shqiptarët, qeveria do të shtërngonte edhe më tej lakun.

Më 9 shtator 2006, qeveria torturoi, arrestoi, dhe burgosi 14 shqiptarë, përfshirë edhe tre shqiptaro-amerikanë, Kolë Dedvukaj, Rrok Dedvukaj, dhe Sokol Ivanaj. Liga Qytetare do të kalonte tre vitet e ardhshme duke u përpjekur për ti nxjerr ata nga burgu, dhe pastaj një vit tjetër duke punuar me një nga avokatët më të mirë në Londër, i cili në janar te vitit 2010, me kërkesën tonë, ngriti një padi në Gjykatën Evropiane të të Drejtatve të Njeriut në Strasburg kundër Republikës së Malit të Zi. Kjo padi ligjore është ende në pritje në gjykatë, dhe nëpërmjet saj ne shpresojmë që të ofrojme një dritare mbi vuajtjet që shqiptarët durojnë në Mal të Zi dhe për të demonstruar pse pretendimi i Perëndimit se Mali i Zi është një demokraci është më shumë një iluzion se sa realitet.

Dhe kështu, ku jemi në fund të vitit 2011? Konfiskimi i tokës po ndodh në Plavë, dhe Kryetari i Bashkisë Nikol Gegaj po ngre flamurin boshnjak në Tuz. (Kryetari i Ulqinit Nazif Cungu me sa duket është duke bërë një punë të mirë, dhe le të shpresojmë që ai vazhdon ta bëjë këtë). Diaspora mbetet e thyer. Udhëheqja në Kosovë dhe pjesë të tjera të Ballkanit kurrë nuk ia kanë shtrirë dorën shqiptarëve në Mal të Zi. Tani janë pesë parti shqiptare në Mal të Zi, çka është pikërisht lloji i realitetit politik të ndarë që duan sllavët për shqiptarët. Dhe këto parti kurrë nuk janë angazhuar në një dialog përmbajtësor me shqiptarët e tjerë dhe komunitetin ndërkombëtar në lidhje me kushtet me të cilat shqiptarët përballen në Mal të Zi dhe hapat që duhet të merren për t'u sjellë barazi shqiptarëve. Në vend të kësaj, objektivi kryesor i elitës politike shqiptare ka qenë mbrojtja dhe ruajtja e pushtetit të tyre të pakët politik në kurriz të popullit shqiptar.

Megjithatë, ne ende kemi fuqi. Për shkak se Mali i Zi nuk është ende pjesë e Bashkimit Evropian, vendi është i ndjeshëm ndaj imazheve negative që ka marrë, gjë që e meriton, për trajtimin e shqiptarëve si qytetarë të klasës së dytë e të tretë. Edhe pse shumë pak ka ndryshuar, Malit të Zi ka gjasa që t'i jepet fillimi i negociatave për anëtarësim nga Bashkimi Evropian në mes të vitit 2012. Vetëm një fushate ndërkombëtare e marrëdhënieve me publikun dhe lobuese do të bëjë ndryshime asi lloj fushate që Liga Qytetare zhvilloi për pavarësinë e Kosovës, një fushatë që kemi zhvilluar me sukses në Uashington me miqtë tanë në Shtëpinë e Përfaqësuesve dhe Senatin e SHBA-ve, kur shumica e njerëzve menduan se kjo nuk mund të bëhej.

Një fushatë ende mund të zhvillohet në emër të shqiptarëve në Mal të Zi, por kjo do të kërkojë përkushtim nga diaspora shqiptaro-amerikane. Një sfidë e suksesshme ndaj dominimit sllav në Mal të Zi mund të duket e pamundur, por çdo arritje vërtetë e madhe në të parë duket të jetë shumë e vështirë, nëse jo e pamundur. Dhe, për këtë arsye, unë besoj se është e rëndësishme të kujtoni Mahatma Gandhin, udhëheqësin e lëvizjes nacionaliste indiane kundër sundimit britanik, kur ai tha se, "Ka pasur tiranë dhe vrasës, dhe për një kohë ata mund të duken të pamposhtur, por në fund ata gjithmonë dështojnë. Një nga mbështetësit më të madh të popullit shqiptar, i ndjeri Kongresisti Tom Lantos, e tha këtë në mënyrën e vet "Tiranët e sotshëm përfundimisht do të hidhen në kazanin e plehërave të historisë."

5 Nëntor 2011, Bronx, New York, SHBA

---

Dear Friends,

Last month Joe DioGuardi and I were invited by Xheladin Zeneli to be part of a panel discussing the publication of his book, Diaspora dhe Vendlindja. ZeneIi was the first Albanian elected to the Montenegrin Parliament after the collapse of communism in 1990, only to resign a year later because of Montenegro's discriminatory policies against Albanians. In 2003, Zeneli participated in the first Congressional delegation to Albanian lands in Montenegro led by Tom Lantos under the auspices of the Albanian American Civic League. The release of his book gives us an opportunity to revisit the plight of Albanians in Montenegro and the history of the diaspora in responding to it. I am attaching my comments for your review. Please click here for the English version and here for the Albanian. Kliko këtu për shqip.

Shirley Cloyes DioGuardi

Balkan Affairs Adviser

Te nderuar miq,

Muajin qe shkoi Joe DioGuardi dhe une u ftuam nga Xheladin Zeneli per te marre pjese ne ceremonine e promovimit dhe diskutimit te librit te tij, Diaspora dhe Vendlindja. Zeneli ishte shqiptari i pare i zgjedhur deputet ne Parlamentin e Malit te Zi pas kolapsit te komunizmit me 1990, pozite nga e cila kishte dhene doreheqje vetem nje vit me vone per shkak te politikave diskriminuese malaziase kundrejte shqiptareve. Ne vitin 2003, Zeneli mori pjese ne delegacionin e pare kongresional amerikan ne tokat shqiptare ne Mal te Zi te udhehequr nga Tom Lantos nen patronatin e Liges Qytetare Shqiptaro-Amerikane. Publikimi i librit te tij na e jep nje mundesi te mire per te rishikuar kerkesat e shqiptareve ne Mal te Zi si dhe historine e pergjigjes se diaspores ndaj ketyre kerkesave. Bashkangjitur po ju percjelle komentet e mia ne lidhje me kete. Klikoni ketu per versionin anglishte dhe ketu per versionin shqip.

Shirley Cloyes DioGuardi

Keshilltare per Ceshtje te Ballkanit

_______________________________

Albanian American Civic League

PO Box 70 | Ossining, NY 10562 | USA

www.aacl.com

jjd@aacl.com

Tel: (914) 762-5530

Fax: (914) 762-5102

___________________________________

A Response to Xheladin Zeneli's Diaspora dhe Vendlindja

Speech by Shirley Cloyes DioGuardi

November 5, 2011, the Bronx, New York

It is a pleasure to be here tonight, and I want to thank Xheladin Zeneli for taking the time to write his book, Diaspora dhe Vendlindja and, as a result, to cause all of us to revisit the plight of Albanians in Montenegro and the role of the diaspora in responding to it.

It is important that Xheladin has documented the anti-Albanian racism in Montenegro and the repression of Albanians, now less than 5 percent of the population"”first by the Communist government and later by the newly established government masquerading as a democracy, which led him to take the moral step of resigning from the parliament in 1991.

As many of you know, in late 2001, I decided that the Albanian American Civic League had to enter Montenegro. It had been impossible to make the trip earlier because Joe DioGuardi had been blacklisted by Slobodan Milosevic from entering Yugoslavia in June 1990, after his trip to Prishtina with Congressman Tom Lantos. That changed in June 2001, when Milosevic was indicted and extradited to The Hague, an extradition to which I had dedicated myself for more than two years. Even though Montenegro was still linked to Serbia"”because the international community, led by the EU's representative for foreign policy, Javier Solana, was demanding that Montenegro and Serbia stay together"”I knew that, based on what we were hearing about the horrible conditions for Albanians from Civic League board members born in Montenegro, we had to go to there before it was too late. Joe and I entered into serious discussions with board members from Montenegro, including Gjergj Dedvukaj, Marash Nuculaj, Fero Gjonbalaj, Adem Dukaj, and Arslan Cekaj, about establishing a delegation with the late Congressman Tom Lantos.

Initially we asked every Albanian group in the United States with connections to Montenegro to come together to participate in the development and funding of the delegation. This turned out to be a terrible mistake. As Primo Levi, the great analyst of the Holocaust who survived Auschwitz has observed in his The Drowned and the Saved, the harsher the oppression in any country and historical situation, the more widespread the willingness to collaborate and often out of a "myopic desire for any power whatsoever." And so it is within the Albanian diaspora from Montenegro." Within hours after our first meeting, most of the people that we knew personally received phone calls from one organization in particular trying to intimidate them into cutting off involvement with the Civic League. Then the false rumor was spread that the Civic League wanted to raise $50,000 for Congressman Lantos, when we were raising money to cover the trip that would ultimately include twelve people.

It would take an entire year to undue the damage of this propaganda campaign. In addition to our board members, Xheladin Zenelli (at that time, the chair of the Ana e Malit organization) stayed the course with us, and he became part of the trip that we ultimately took in the summer of 2003. We planned a fact-finding mission that would take Congressman Lantos, the first member of the US Congress to visit Albanian lands in Montenegro (with his wife, Annette) to Ulqin, Ana e Malit, Kraja, Tuzi, and Plave-Gusije. We identified experts in each location to make presentations to Congressman Lantos on the problems that Albanians face in Montenegro, including land confiscation, lack of education in the Albanian language, lack of adequate healthcare, discrimination in employment, a history of forced assimilation and expulsion, and abuse in the criminal justice system. In the process, we exposed a system designed to either subjugate or drive Albanians out of the country, beginning with the changing of Albanian names to Slavic ones at birth.

It was clear to the board of the Civic League then (and still today) that what was needed to stop the West from fostering and supporting the illusion of Montenegro as a democracy was a full-fledged lobbying and public relations campaign. I made a first stab at this by writing and subsequently publishing a report to the House International Relations Committee, with research assistance from Xheladin and Marash Nuculaj, entitled "Internationalizing the Plight of Albanians in Montenegro," and after our trip, I followed that with "Montenegro: An Apartheid State in the Heart of Europe." That article caused Janusz Bugajski of the Center for Strategic and International Studies and Allen Kassof of the Project on Ethnic Conflict at Princeton University (both of whom we would later learn had received consulting fees from Montenegro) and members of the Montenegrin Embassy in Washington to pressure Congressman Lantos and his staff to stop dealing with the Civic League, claiming that he was "being misused by a highly vocal ultra-nationalist lobby."

Fortunately Tom Lantos was not persuaded, especially after working for so many years with Joe from the time that Joe entered Congress in 1985, and later with me, beginning in 1995. He responded to the pressure by holding the first hearing, with Dana Rohrabacher, on the "Future of Albanians in Montenegro," in October 2003. At this hearing we were permitted to have Anton Lajcaj and Nail Draga from Montenegro testify. They had participated in the delegation, and they were interpreted by Faton Bislimi, who had served as our interpreter in Montenegro. Xheladin and I were the other witnesses.

The Civic League continued to persist in its efforts, in spite of growing opposition from Montenegro and its Albanian collaborators and Western efforts to keep Montenegro together with Serbia out of a misguided fear that the continuing dissolution of the former Yugoslavia would open the door to Kosova's independence. In 2005, the Civic League brought Dana Rohrabacher to Ulqin to discuss the confiscation of the most valuable Albanian property by the Montenegrin government and to Tuzi for a strategy meeting about how to oppose the Capital City bill, which was intended to place the Albanian-majority area of Tuzi within and under the complete control of Podgorica. Montenegro would become independent the following year due to a high percentage of Albanian votes, but instead of rewarding Albanians, the government would tighten the noose even further.

On September 9, 2006, the government tortured, arrested, and jailed 14 Albanians, including three Albanian Americans, Kola Dedvukaj, Rrok Dedvukaj, and Sokol Ivanaj. The Civic League would spend the next three years trying to get them out of jail, and then another year working with one of the best lawyers in London, who in January 2010, at our request filed a lawsuit in the European Court of Human Rights in Strasbourg against the Republic of Montenegro. That suit is still pending in court, and through it we hope to provide a window into the suffering that Albanians endure in Montenegro and to demonstrate why the Western claim that Montenegro is a democracy is more an illusion than reality.

And so, where are we at the end of 2011? Land confiscation has been taking place in Plav, and Mayor Nikol Gegaj is flying a Bosnian flag in Tuzi. (Ulqin Mayor Nazif Chungu is apparently doing a good job, and let us hope that he continues to do so.) The diaspora remains fractured. The leadership in Kosova and other parts of the Balkans has never reached out to Albanians in Montenegro. There are now five Albanian parties in Montenegro, which is exactly the kind of divided political reality for Albanians that the Slavs want. And these parties have never engaged in a substantial dialogue with other Albanians and the international community about the conditions that Albanians face in Montenegro and the steps that should be taken to bring them equality. Instead, the primary objective of the Albanian political elite has been the protection and the maintenance of their meager political power at the expense of the Albanian people.

Nevertheless, we still have leverage. Because Montenegro is not yet part of the European Union, the country is sensitive to the negative images that it has been receiving and deservedly so for its treatment of Albanians as second- and third-class citizens. Even though little has changed, Montenegro stands to be granted membership accession negotiations by the European Union in the middle of 2012. Only an international lobbying and public relations campaign will make a difference"”the kind of campaign that the Civic League waged for the independence of Kosova, a campaign that we waged successfully in Washington with our friends in the U.S. House and Senate when most people thought that it could not be done.

A campaign can still be waged on behalf of Albanians in Montenegro, but this will require a commitment from the Albanian American diaspora. A successful challenge to Slav dominance in Montenegro may seem impossible, but every truly great accomplishment at first seems to be very difficult, if not impossible. And, for this reason, I believe that it is important to remember Mahatma Gandhi, the leader of Indian's nationalist movement against British rule, when he said that, "There have been tyrants and murderers, and for a time they can seem invincible, but in the end they always fail." One of the Albanian people's greatest supporters, the late Congressman Tom Lantos, said this in his own way: "Today's tyrants will eventually be cast into the dust bin of history."