Një indian plak që jo vetëm se thithë por edhe hanë duhan. Kërcen nga drunjtë,
nga shpellat, del papritmas nga uji ose nga ndonjë gërmadhë bërlloku dhe u
hidhet në fyt njerëzve që kalojnë rastësisht atypari. Kur i fut armiqtë e tij në duar i masakron ngadalë me
skalpel. Kështu përshkruan Karl May Winnteou-në në tregimin e parë të tij, në
vitin 1875. Ky imazh është pasojë e asaj politikës eurocentrike që poshtëronte
format e huaja kulturore me qëllimin për të justifikuar moralisht ekspansionet
e kolombëve dhe vespuçëve. Edhe pse Karl May në romanet e tij me Old
Shatterhand do ta estetizojë Winnetou në deri në atë masë saqë aq lehtë
dashurohet çdo femër oksidentale në të, shumicën e veprave të tij dhe të
tjerëve atëherë e më vonë i përshkon kjo perspektivë poshtëruese narrative.
Kjo metodë nënçmimi e «tjetrit» edhe sot është pjesë e pandashme e biografisë
mentale evropiane, oksidentale e qe do shekuj mund të pranojmë se metoda
suksesshëm meriton statusin universal.
I. TEORITË
Vitin e kaluar dolën dy studime kapitale rreth këtij problemi: Shkencëtari nga
Universiteti i Hagenit Thomas Bedorf botoi librin «Tjerët» dhe sociologeja Sina
Farzin e Institutit për Sociologji në Bremen nxori hulumtimin «Retorika e
ekskluzionit». Përderisa i pari përshkruan historinë filozofike të konceptimit
dhe perceptimit të «tjetrit» (generalized other), Sina Farzin konkretizon
problemin e «tjetrit» (other minds) jo si problem ndër kultura, por si fenomen
brenda shoqërive demokratike të perëndimit. Ajo analizon retorikat politike për
të sjellë konstatimin se pse një praktikë e tillë ekskluzioniste jo vetëm që
bllokon jetësimin pozitiv e demokracive pluraliste, por edhe i rrezikon
ato, duke ua kriminalizuar institucionet kyçe. Si përkthehet teoria e
këtyre dy autorëve në kushtet shqiptare. Sidomos tre segmente bazike që
përbëjnë analizën e tyre janë të rëndësisë së veçantë: legjitimiteti i
politikave (partive), kultura retorike dhe teknika e inkluzionit dhe
ekskluzionit.
II. MATEMATIKË DEMOKRATIKE
Në fakt po përsërisim diçka që duhet ta dijë çdo qytetar: çdo politikan,
pavarësisht pozitës së tij të mëvonshme institucioneve të shtetit i ka disa
mijë vota të elektoratit, pra një pjese fare simbolike të masës (jo popullit e
as shoqërisë). Domethënë baza e mandatit është reprezentimi i disa mijë
qytetarëve. Shikuar nga ky kalkulim i thjeshtë politikani që nuk ka të besuara
poste legale nga institucionet demokratike (përfshi këtu edhe kryetarët e
partive) saherë që flet «në emër të popullit» bën demagogji. Troç: manipulon
dhe shpif kur thotë «populli vuan dhe donë këtë apo atë...». Ai nuk e ka mandatin
për t'u bërë zëdhënës i «popullit» sepse është përfaqësues i elektoratit ose
partisë që ka deleguar atë. Kur kemi parasysh sistemin se si funksionojnë
partitë kosovare, respektivisht shqiptare (kryesisht nga lartë poshtë e jo
anasjelltas) cilën nga partitë dhe politikanët mund ta çlirojmë nga akuza se
bën demagogji të hapur?
Vetëm ajo qeveri që merr pëlqimin kualitativ rreth një dosje të caktuar në
parlament (pra jo në saj të kamuflimeve numerike) mund të flasë në emër të
shumicës, asaj shumice që jo apriori donë të thotë popull, domethënë as këtu
(edhe pse e tolerueshme), ajo, qeveria, nuk ka mandatin të flas në emër të
popullit, sepse sa herë që flet në këtë mënyrë ajo bën ekskluzion duke shpallur
jopopull (bën përjashtimin automatik) gjithë ata që nuk janë dakord me
qëndrimet e pushtetit. Kemi të bëjmë në thelb po me të njëjtën demagogji si ajo
e një politikani të thjeshtë.
Tani sërish pyetja; a mund ta çlirojmë qeverinë kosovare nga akuza e të qenurit
demagogjike?
III. «KULTURA» RETORIKE
Parlamenti kosovar jorrallë i përngjanë një fabrike deliktesh penale për
shpifje. Natyrisht se çdo parlament në botë është arenë ballafaqimesh
ideologjish, politikash e vizionesh të ndryshme. Nuk e kemi fjalën për këtë,
por për retorikat e ulëta që janë bërë komunikim standard ndërmjet faktorëve të
caktuar politikë.
Shprehjet si «hajdutë», «kriminelë», «halabak», «rrugaç» përdorën më shumë se
sa përshëndetjet e zakonshme ndërnjerëzore. Edhe pse shpesh këto «rrëshqitje
verbale» janë materie konkrete për gjyqësorin tolerohen detyrueshëm, sepse
shumica e reprezentantëve po të njëjtin nivel komunikimi kultivojnë. Në stilin
«ti mu unë ty». Kemi të bëjmë me një retorikë degraduese që është shqetësuese sa
i përket infektimit të masave: ai që adhuron politikanin e vetë përpiqet
ta imitojë atë në përditshmëri, në shkollë, në kafene, në shtëpi e gjetiu, kur
flet për ata «të mendimit tjetër». Përgjegjësia publike e personave që gjenden
në optikën e mediave është e qartë. Nuk mund të besojmë se një subjekt
(natyror, juridik a politik) që shërbehet me një çedukim të tillë të
elektoratit të vetë mund të kërkoj mandatin e «patriotit» apo mozomakeq edhe të
ndonjë institutit moral në shoqëri. Nuk po duken të jenë aq trudërmuar liderët
në fjalë, mirëpo megjithatë kështu veprojnë. Kontradiktë që e bën edhe absurdin
camus-ian që t'i bie të fikët.
Tjetra: Së paku një politikan duhet ta dijë se akuzat e pamaterializuara
juridikisht konsiderohen si shpifje edhe atëherë kur ekzistojnë indikacione se
një institucion apo politikan nuk e ka pardesynë e pastër. Kalkuluar kështu
ftohtë dhe me gjuhën e argumentit, në kërkim të një kulture korrekte
politike shohim se kundërshtarët e acaruar politikë sigurisht se janë të vetëdijshëm
se retorikat e tyre nuk kanë asnjë efekt konkret për shoqërinë. Del sheshit se
nuk janë vërtet aq të interesuar të luftojnë devijimet e pushtetit, politikave
dhe partive, por gjithë kjo shkon në konto të asaj politikës ekskluzioniste me
synimin e përfitimit (kupto manipulimit) të pjesës sa më të madhe të tortës
elektorale.
IV. EKSKLUZIONI SI TEKNIKË VEPRIMI POLITIK
Shqetësimi pra, që duhet të trondiste më shumë shoqërinë civile kosovare vjen
nga ekskluzioni jo si metaforë retorike manipulimi, siç përshkruam më lartë,
por më shumë si stil veprimi politik. Si sistem që si finalitet suksesi ka
djallëzimin me çdo kusht të tjetrit, atij që është, që mendon dhe vepron
ndryshe.
Po i mblodhëm përshkrimet fragmentare të partive, në media dhe nëpër fjalimet e
tyre të veçanta fitojmë këto tablo, këto pamje për kundërshtarët e tyre
politikë.
PDK sipas VV-së dhe LDK-së. Nëpërmjet një personalizimi shpesh grotesk
paraqitet figura e Kryeministrit të Kosovës. Imazhi i tij në psikogramet që ia
bëjnë kundërshtarët politikë del si bos i një mafie që ka kapur jo vetëm
nëntokën, por edhe politikën dhe gjitha institucionet e porsalindura
demokratike kosovare. Në shumë aspekte figura e Al Capone-s del miniaturë
qesharake ndaj ish gjarprit me seli në Kukës. Ai qenka «tradhtar» i interesave
kosovare sepse ulet pa kushte me ish vrasësit masiv dhe historik të kosovarëve.
Ndërsa partia e tij qenka një organizatë profiterësh banditeskë, një grumbull
«asasinësh», të cilët duke përdorur edhe mëtutje konspiracionet neoenveriste,
staliniste operojnë nëpërmjet frikës, shantazhit, vrasjeve dhe plaçkitjes së
ekonomisë dhe shoqërisë në përgjithësi.
LDK sipas VV-së dhe PDK-së. Partia e Isa Mustafës përbëhet nga ish
titistë të përbetuar dhe me biografi fanatike projugosllave që me veprimtarinë
e tyre paskan sabotuar gjithandej ku kanë mundur luftën e kosovarëve për
shpëtim nga kthetrat jugosllave e më vonë serbe. Vetë kryetari i LDK-së paska
qenë figura kyçe e zhvatjes së diasporës nëpërmjet 3 përqindëshit, të holla që
i kanë keqpërdorur një rreth i ngushtë i kësaj partie. LDK manipuloka duke
përvetësuar pa të drejtë heronjtë e luftës së Kosovës, të cilët kanë qenë
jashtë UÇK-së, mirëpo as edhe lidhje me «rugovistët» nuk paskan pasur. Në këtë
perceptim Isa Mustafa nuk ia kalon figurës së megakapones vetëm sepse nuk
gjendet në pushtetin qendror. Kur thellohemi mirëpo në vijat kapitale të
akuzave përballemi me një tip politikani të njëjte si ai i shefit të PDK-së. LDK
nuk paska kapital historik kombëtar për të vendosur për fatin konstruktiv të Kosovës.
Dhe po u erdhi atyre sërish në dorë do të ringjallin «jaranitë» e vjetra me
kolegët e tyre në Beograd.
VV sipas LDK-së dhe PDK-së. Turmë rrugaçësh stalinistë që tentuakan me çdo
kusht të sabotojnë proceset e shtetëjetesimit të Kosovës. VV qëllimisht kërkoka
bashkimin kombëtar pikërisht në ato momente kur garantuesit e pavarësisë së
Kosovës janë duke bërë çmos për ta integruar atë në forumet relevante
supranacionale. Veprime, të cilat konkretisht qenkan në interes të drejtë të
politikës serbe, e cila ditë e natë shurdhon botën me preventivën që duhet
marrë patjetër për ta penguar atë «Shqipërinë që e realizoi dikur Hitleri me
kolaboracionistët shqiptarë», pra atë të famshmen «Shqipëri etnike». Kjo
organizatë, lëvizje dhe parti përnjëherësh vepruaka si shumica e organizatave
radikale, semilegale që për ideal ka përmbysjen me dhunë të rendit ekzistues pa
zgjedhur mjetet dhe pa i interesuar shumë se cilat do të ishin pasojat për
ekzistencën e shtetit të Kosovës. Akuza që nuk dallojnë nga ato që i kemi dëgjuar
për brigadat e kuqe dhe grupe tjera të dhunshme lartë poshtë Evropës.
Faciti: Këto janë akuzat në vija të përgjithshme. Kështu përshkruajnë
partitë njëra tjetrën raporteve për observatorë, mediave dhe nëpër kancelaritë
e institucioneve ndërkombëtare. Ky vetëpërshkrim i faktorëve më relevantë të
politikës kosovare na thotë se kemi të bëjmë me një shoqëri që udhëhiqet jo nga
parti në kuptimin klasik të fjalës, por nga mafiozë, organizata paramilitare
dhe demagogë që ecin edhe mbi kufoma për të mbajtur veten në pozitat që kanë
ose për t'ia zënë vendin tjetrit. Kjo formë retorike vlen edhe për partitë që
nuk i nderuam këtu duke i marrë si shembull.
V. VEPRIMTARITË ILEGJITIME TË PARTIVE
Sa qëndrojnë këto akuza? Irelevante! Partitë nuk janë gjykata e as nuk kanë
mandatin e institutit moral, madje as të elektoratit të vetë, sepse nuk janë as
religjione e as fabrika për prodhimin e patriotizmit, por akterë potencial për
të marrë pushtetin politik. Ato nuk kanë mandatin për të vepruar si agjenci
antikorrupsioni, as si OJQ e as si mediat publike për të mbrojtur të drejtat e
«popullit», por për të përfaqësuar elektoratin e vetë në kuadër të atyre
institucioneve ku kanë lejuar të votohen.
Jo vetëm partitë, por edhe individët pa funksione shoqërore kanë të drejtë të
padisin institucioneve të shtetit ligjor nëse disponojnë me indikacione se
dikush shkel ligjin. Nëse gjyqësori vërtet është i kapur nga strukturat e
pushtetit atëherë ekzistojnë adresa tjera si Strasburgu dhe shumë institucione
tjera ndërkombëtare ku pushtetarët kosovarë nuk kanë gjasa të përdorin
influencën në vendimmarrje.
Kështu na del atëherë, pra nuk na mbetet shpjegim tjetër përveçse dëshpërueshëm
të konstatojmë se partitë kosovare qëllimisht kanë zgjedhur politikën e
ekskluzionit si metodë. E kur zgjedh një parti politike ekskluzionin si formë
të veprimit politik (domethënë gjithë janë mafiozë dhe tradhtarë vetëm ne jemi
të zgjedhurit e Zotit)? Atëherë kur një partie të tillë nuk i intereson
kompromisi i shumicës për të mirën e shoqërisë, por kamuflimi i shumicës për
kapjen e demokracisë për interesa të ngushta.
Ekskluzioni nuk ka nevojë për kulturë retorike të argumenteve, respektin për
kundërshtarin dhe as për programe konstruktive qeveritare e partiake për
shoqërinë, mjafton që atë Winnetou-në e Karl May-t ta përshkruash dhe akuzosh
sa më zi që mundesh, pështysh dhe përjashtosh nga çdo e drejtë morale
deri në momentin kur numri i ithtarëve të jetë rritur aq sa për ta marrë
pushtetin ose për ta ruajtur atë.
VI. DEMAGOGËT
Shohim krejt zi apo duhet të bindemi se partitë më të mëdha nuk kanë as
kulturën elementare retorike ndaj njëri tjetrit? Kemi gabuar llogarinë apo
vërtet shumica e partive u marrkan me punë për të cilat askush nuk ua ka dhënë
mandatin? Për një gjë jemi të sigurt, e dimë se as zi nuk jemi duke parë e as
llogarinë nuk e kemi gabuar: demagogët, të cilët në mungesë të vizioneve flasin
në emër të popullit, i kemi më tepër se sa që na lejohet!